Πολιτική Κράτους και κακοποίηση της Γυναίκας

   «Η βία κατά των γυναικών είναι ίσως η πιο επαίσχυντη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δεν κάνει διαχωρισμό μεταξύ συνόρων, πολιτισμών ή πλούτου. Όσο συνεχίζεται, δεν μπορούμε να ισχυριζόμαστε ότι κάνουμε ουσιαστική πρόοδο προς την ισότητα, την ανάπτυξη και την ειρήνη». Κόφι Ανάν, γραμματέας ΟΗΕ

   Μία στις πέντε γυναίκες στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σύμφωνα με νέες έρευνες, έχει υποστεί κακοποίηση στο οικογενειακό περιβάλλον. Η κακοποίηση της γυναίκας συμβαίνει σε οικογένειες κάθε φυλής, θρησκεύματος και σε όλα τα κοινωνικοοικονομικά στρώματα. Είναι πιο συχνή σε οικογένειες με προβλήματα κατάχρησης αλκοόλ και ναρκωτικών.

     Η κακοποίηση αφορά, εκτός από τον ξυλοδαρμό, τον βιασμό και φτάνει σε ακραίες καταστάσεις, μέχρι και το φόνο. Άλλες μορφές βίας είναι η ψυχολογική όπως η εξύβριση, η υποτίμηση, ο κοινωνικός εξευτελισμός, η σεξουαλική παρενόχληση και επίσης η οικονομική στέρηση. Η κακοποίηση είναι κυρίως ενδοοικογενειακό φαινόμενο.  

   Στα αίτια της κακοποίησης περιλαμβάνονται ενδοψυχικοί, διαπροσωπικοί και πολιτισμικοί παράγοντες.

   Οι θύτες συχνά προέρχονται από οικογένειες όπου η βία ήταν καθημερινό φαινόμενο, έχουν παραστεί μάρτυρες ξυλοδαρμού της μητέρας ή έχουν κακοποιηθεί και οι ίδιοι όταν ήταν παιδιά. Είναι συνήθως ανώριμοι, εξαρτητικοί, με έντονα αισθήματα ανεπάρκειας και χαμηλής αυτοεκτίμησης. Η παρανοϊκότητα και ο σαδισμός, κύρια χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους, είναι αυξημένα. Ζηλεύουν παθολογικά, είναι καχύποπτοι, επιθετικοί και επικριτικοί στις πράξεις των άλλων. Μπορούμε να πούμε ότι ασυνείδητα αισθάνονται μια πλευρά του εαυτού τους αδύναμη, αυτό δεν γίνεται ανεκτό από του ίδιους και προβάλλοντας αυτή την πλευρά στη γυναίκα, της επιτίθενται («δεν είμαι εγώ αδύναμος, είναι αυτή»). Με αυτό τον τρόπο, η επιθετική συμπεριφορά του άντρα έχει σαν στόχο την ταπείνωση και τον εξευτελισμό της γυναίκας και την ενίσχυση της δικής του αυτοεκτίμησης και ταυτότητας.

    Η κακοποίηση έχει μεγαλύτερη πιθανότητα να συμβεί όταν ο άντρας νιώθει απειλημένος ή ματαιωμένος από τη δουλειά ή τις διαπροσωπικές σχέσεις του. Έτσι μεταθέτει ην επιθετικότητα που δέχεται από το περιβάλλον στη σύζυγό του ή τη φίλη του.

    Από την άλλη μεριά τα θύματα – γυναίκες έχουν σαν κύρια χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους την εξαρτητικότητα και την αμφιθυμία. Παρότι μπορεί να είναι εργαζόμενες, επιτυχημένες και να έχουν μόρφωση, έχουν συχνά κι αυτές χαμηλή αυτοεκτίμηση, πολλές φορές υποφέρουν από κατάθλιψη και ενοχές και μερικές φορές συναντάται έντονος ένας ηθικός μαζοχισμός. Πιστεύουν ότι κάποια στιγμή η κακοποίηση θα σταματήσει, όμως η αλήθεια είναι ότι η κακοποίηση είναι ενισχυτική. Αν ένας άντρας χτυπήσει τη σύζυγό του, έχει μεγάλη πιθανότητα να το ξανακάνει. Νιώθουν δε εγκλωβισμένες και ότι δεν έχουν τον τρόπο να αντιδράσουν. Αυτός ο εγκλωβισμός είναι κυρίως συναισθηματικός.

    Οι βραχυπρόθεσμες ψυχολογικές συνέπειες στη γυναίκα είναι: άγχος, σοκ, θυμός, φόβος, μετατραυματικό στρες, άρνηση του συμβάντος, κατάθλιψη και αυτοκτονικός ιδεασμός, ενοχή, αίσθημα εξευτελισμού, έλλειψη κινήτρων και αδυναμίας εύρεσης εναλλακτικών λύσεων, αίσθημα του «μαθημένου αβοήθητου» (η γυναίκα αδυνατεί να αντιδράσει και δέχεται παθητικά ό,τι της συμβαίνει) και ψυχοσωματικά συμπτώματα (ναυτίες, εμετοί, πονοκέφαλοι, εξάντληση).

   Οι μακροπρόθεσμες συνέπειες είναι συνήθως: διαταραχές του ύπνου, διαταραχές της πρόσληψης τροφής (ιδίως ανορεξία), διαταραχές σχετιζόμενες με ουσίες, προβλήματα στη δημιουργία σχέσεων, αρνητική αυτοεικόνα και τραυματισμένη αίσθηση εαυτού, σεξουαλικά προβλήματα (σεξουαλική δυσλειτουργία, έλλειψη ενδιαφέροντος για το σεξ, μειωμένη διέγερση κατά τη διάρκειά του), flash - backs, φόβος ότι ο βιασμός θα επαναληφθεί και στο μέλλον, αδυναμία να εμπιστευτεί τους άλλους, μοναξιά.

   Στην Ελλάδα ισχύει ο νόμος 3500/2006 για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας. Βαριές είναι οι ευθύνες της Πολιτείας ως προς τις νομοθετικές ατέλειες και ως προς την έλλειψη υποδομής για την υποστήριξη – ψυχολογική και υλική – των κακοποιημένων γυναικών, που συχνά, ακόμα κι αν κινήσουν νομική διαδικασία, βρίσκονται μπλεγμένες στα ατέλειωτα γρανάζια της γραφειοκρατίας και των επιτήδειων νομικών ελιγμών.

   Ποια πρέπει όμως να είναι η μέριμνα της πολιτείας;

   Η πολιτεία θα πρέπει να μεριμνήσει για την αύξηση σε αριθμό, αλλά και την ενίσχυση των ήδη υπαρχόντων χώρων φιλοξενίας κακοποιημένων γυναικών. Δεν αρκεί μόνο η ιδιωτική πρωτοβουλία. Το κράτος έχει την υποχρέωση και την ευθύνη για τη φυσική προστασία των κακοποιημένων γυναικών και των παιδιών τους, αλλά και την ψυχολογική, κοινωνική, νομική και οικονομική στήριξή τους. Θα πρέπει να υπάρξει περισσότερη ενημέρωση για το πρόβλημα, αλλά και για τους τρόπους απεγκλωβισμού της γυναίκας από μια τέτοια σχέση. Επιπλέον υπάρχει μεγάλη έλλειψη κέντρων ψυχικής υγείας, όπου θα μπορούν ψυχοθεραπευτικά, άντρες και γυναίκες, να ενισχύσουν την αυτοεκτίμησή τους και να ελαχιστοποιήσουν την αίσθηση ανεπάρκειας του ψυχισμού τους. 

   Σημαντικό ρόλο, έχει η οργάνωση από την πολιτεία στον τομέα της πρόληψης, όπου μπορούν να γίνουν μια σειρά από παρεμβάσεις.

     Πρωτοβάθμια πρόληψη.

   Αυτή περιλαμβάνει προγράμματα που στόχο έχουν τον περιορισμό των αιτιών που προκαλούν άμεσα ή έμμεσα το πρόβλημα. Το καλύτερο μέσο πρωτογενούς πρόληψης είναι η ευαισθητοποίηση μέσω της πληροφόρησης. Μέσου αυτής, ελπίζουμε ότι θα επιτευχθούν οι παρακάτω στόχοι:

Α. Μείωση του στερεότυπου διαχωρισμού των δύο φύλων: Βιβλία, κινηματογραφικές ταινίες, διαφημίσεις και τηλεοπτικά προγράμματα θα πρέπει να αντανακλούν την ισότητα των δύο φύλων.

Β. Μείωση της σκληρότητας στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών: Οι οικογένειες θα πρέπει να μην χρησιμοποιούν το ξύλο σαν μέσο επιβολής ελέγχου και τιμωρίας. Η βία γεννά βία.

Γ. Η αναγνώριση μίας βίαιης συμπεριφοράς. Πολλές κακοποιημένες γυναίκες δεν αναγνωρίζουν την άσκηση βίας από το σύντροφό τους, αλλά αντίθετα τη δέχονται σαν κάτι το φυσιολογικό. Μέσω την ενημέρωσης, θα ανακαλύψουν ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Σε επίπεδο πρωτογενούς πρόληψης, είναι απαραίτητο να ευαισθητοποιηθούν ως προς το συζυγικό βιασμό, κάποιοι φορείς, όπως η Αστυνομία και η Εκκλησία.

Αστυνομία:

   Έρευνες έχουν αποδείξει ότι ο ρόλος των Αστυνομικών Αρχών απέναντι στη κακοποίηση της γυναίκας είναι γενικά αδιάφορος. Η Αστυνομία παρεμβαίνει, γενικά, σε περιστατικά κακοποίησης με δυσαρέσκεια και ύστερα από επίμονες προσκλήσεις. 

 Εκκλησία:

  Πολλές γυναίκες δεν αισθάνονται άνετα να έρχονται σε επαφή με τις Αρχές και, εναλλακτικά, προτιμούν να συμβουλεύονται ανθρώπους του κλήρου και της Εκκλησίας. Δυστυχώς, όμως, συχνά δεν βρίσκουν την κατάλληλη αντιμετώπιση, καθώς πολλές φορές αυτοί τις προτρέπουν να υπακούουν τους συζύγους τους.

Δευτεροβάθμια πρόληψη.

   Σ’ αυτό το επίπεδο είναι καταλληλότερες οι πιο συγκεκριμένες παρεμβάσεις: επισκέψεις στο σπίτι, τηλεφωνήματα, νομικές συμβουλές, οικονομική ενίσχυση και παροχή πληροφοριών. Βασικός στόχος των παρεμβάσεων είναι να κατανοήσει η γυναίκα ότι είναι κακοποιημένη.

Τριτοβάθμια πρόληψη.

   Στο πλαίσιο αυτό, η κακοποιημένη γυναίκα έχει ανάγκη ένα περιβάλλον που θα την στηρίξει με όλους τους τρόπους, προκειμένου να ορθοποδήσει και να πάρει κάποιες αποφάσεις για τη ζωή της. Άμεση νοσηλεία, ξενώνες και μακροχρόνια ψυχοθεραπεία είναι τα απαιτούμενα μέσα.

Ιατρική Νοσηλεία:

   Η νοσοκομειακή περίθαλψη δεν βοηθά μόνο στην ανάρρωση από τα τραύματα, αλλά λειτουργεί και σαν προσωρινό καταφύγιο. Στη διάρκεια της νοσηλείας στο νοσοκομείο, η κακοποιημένη γυναίκα και ο δράστης αναγκάζονται να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες της βίας. Μολονότι, οι περισσότερες γυναίκες επιστρέφουν σπίτι τους μετά την αποθεραπεία, για μερικές η νοσηλεία αποτελεί το πρώτο βήμα για την κατάκτηση της ανεξαρτησίας τους. Η ιατρική παρακολούθηση παρέχει την καλύτερη άμεση περίθαλψη, καθώς αποτελεί και νόμιμη απόδειξη της κακοποίησης.

Ξενώνες:

   Λόγω της φύσης της κακοποίησης, τα θύματά  μπορούν να αναζητήσουν στήριξη και βοήθεια από κέντρα για κακοποιημένες συζύγους. Για να είναι ένας ξενώνας έτοιμος να βοηθήσει κακοποιημένες συζύγους, πρέπει να διαθέτει ένα προσωπικό εξαιρετικά ενημερωμένο γύρω από το θέμα και προσανατολισμένο προς τις κατάλληλες τεχνικές στήριξης των θυμάτων αυτού. Σε επίπεδο θεραπείας, το ιδανικό θα είναι να παρέχεται ατομική συμβουλευτική, αλλά και ομαδική ψυχοθεραπεία, φέρνοντας τις κακοποιημένες συζύγους, με άλλες με τις ίδιες εμπειρίες.

   Η σημασία των ξενώνων είναι ότι παρέχουν την αίσθηση της επικοινωνίας και ένα σύστημα υποστήριξης. Οι γυναίκες εκεί αρχίζουν να αισθάνονται ότι έχουν κάποιο έλεγχο πάνω στη ζωή τους, ότι οι άλλοι άνθρωποι ενδιαφέρονται γι’ αυτές και ότι θέλουν να τις βοηθήσουν. Η απομάκρυνση από το σύζυγο και η διαμονή σε ένα χώρο με ειδικούς (ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, ιατρούς, νοσηλευτές) που μπορούν να συμπαρασταθούν στις κακοποιημένες γυναίκες, μπορεί να τις κάνει να αισθανθούν πιο ασφαλείς. Το προσωπικό των ξενώνων θα πρέπει να λαμβάνει προφυλάξεις, ώστε να διαφυλάσσεται η ασφάλεια των γυναικών και των παιδιών τους.

Συμβουλευτική – Ψυχοθεραπεία:

   Τις περισσότερες φορές, στις κακοποιημένες γυναίκες παρέχεται ψυχολογική στήριξη και όχι ψυχοθεραπεία (ιδίως στην Ελλάδα). Παρόλα αυτά, η ψυχοθεραπεία έχει πολλά οφέλη για τα θύματα κακοποίησης. Η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει μία κακοποιημένη γυναίκα να ανακτήσει τη χαμένη της αυτοπεποίθηση και αυτονομία, και να πραγματοποιήσει μία θετική αλλαγή στη ζωή της, που θα έχει διάρκεια. Επιπλέον, θα διδαχτεί πώς να ελέγχει η ίδια τη ζωή της και πώς να μην διατηρεί τη στάση του θύματος. Στόχος της ψυχοθεραπείας είναι η εναπόκτηση της ψυχικής της ισορροπίας.

 Τι πρέπει να κάνει μια γυναίκα που έχει υποστεί κακοποίηση:

   Να πάει όσο το δυνατόν συντομότερα σε οποιοδήποτε Αστυνομικό Τμήμα όπου μπορεί να υποβάλλει μήνυση. Να ζητήσει οπωσδήποτε την καταγραφή του περιστατικού κακοποίησης στο βιβλίο συμβάντων του Α/Τ και να πάρει αντίγραφο. Να ζητήσει από τον εισαγγελέα να δώσει εντολή στον  αρμόδιο ιατροδικαστή για να υποβληθεί σε ιατροδικαστική εξέταση, όσο γίνεται πιο σύντομα.

   Αφού μεταβεί στην ιατροδικαστική υπηρεσία και υποβληθεί στις απαραίτητες ιατρικές εξετάσεις, να λάβει αντίγραφο της ιατροδικαστικής έκθεσης.

   Εφ’ όσον έχει καταγραφεί το περιστατικό της κακοποίησης στο βιβλίο συμβάντων της Αστυνομίας, μπορείς να μην επιστρέψει στη συζυγική στέγη και να μετακομίσει προσωρινά μαζί με τα παιδιά της (αν υπάρχουν) και να στείλει στο σύζυγο μια εξώδικη δήλωση, που να ανακοινώνει τη μετοίκισή της (και των παιδιών της).

   Σε κάθε περίπτωση, να ζητήσει υποστήριξη από ανθρώπους που εμπιστεύεται ή να επικοινωνήσει με κάποιον φορέα υποστήριξης κακοποιημένων γυναικών, προκειμένου να βρει ξενώνα φιλοξενίας και προσωρινή εργασία, όπως:

Κέντρα Υποδοχής Κακοποιημένων Γυναικών: Αθήνα: 210 5235318, 210 5235250, Πειραιάς: 210 4112091, 210 4129101.

Γραμμή SOS «Δίπλα σου»: για θύματα οικογενειακής βίας και για θύματα σωματεμπορίας. Γραμμή βοήθειας, 9πμ-9μμ καθημερινά για όλη την Ελλάδα, τηλ. 800.11.88881 χωρίς χρέωση από σταθερό, τηλ. 210 7786800 για κλήσεις από κινητό.

Σύνδεσμος για τα Δικαιώματα της γυναίκας – Βοήθεια για τη βία μέσα στην οικογένεια: Παροχή δωρεάν νομικών συμβουλών. 210 3616232 (18.00 -20.00).